Bị bóc lột: Học viên Việt Nam phải làm việc 66 giờ mỗi tuần

Ngày càng có nhiều người trẻ Việt Nam sang Đức để học nghề. Tuy nhiên, mô hình thành công này lại có những mặt tối. Một nghiên cứu gần đây cho thấy các học viên này thường bị bóc lột. Ngoài ra, một người trong cuộc cũng chia sẻ về trải nghiệm của mình. Trích báo cáo từ đài truyền hình MDR của Đức.

Học viên ngành nhà hàng làm việc 66 giờ mỗi tuần với nửa lương tháng

Xuân (tên đã được thay đổi), 21 tuổi, đến từ Việt Nam, đã sống tại Berlin từ đầu tháng 8 để học nghề làm nhân viên phục vụ nhà hàng. Chủ của anh ta cũng có gốc gác di cư từ Việt Nam. Mặc dù hợp đồng đào tạo của Xuân quy định thời gian làm việc là 40 giờ mỗi tuần, nhưng theo lời kể của anh, anh phải làm việc trung bình 66 giờ mỗi tuần tại nhà hàng. Sau một tháng, anh chỉ nhận được 419 euro bằng tiền mặt thay vì 1.100 euro như hợp đồng quy định. Anh phải trả 350 euro mỗi tháng cho tiền thuê phòng. Ngoài ra còn có chi phí điện thoại, đi lại bằng phương tiện công cộng, phí ngân hàng, thực phẩm và các chi phí khác.

"Tôi được nghỉ một ngày mỗi tuần, nhưng chỉ biết trước một ngày. Tôi cảm thấy như mình đang bị chủ đối xử như một người sống bất hợp pháp ở đây," Xuân chia sẻ với MDR cách đây vài ngày. Hiện tại, anh đã nhận được quyết định thôi việc.

Chàng trai 21 tuổi biểu tình một mình để phản đối việc bị bóc lột

Việc ông chủ của Xuân trắng trợn vi phạm hợp đồng đào tạo cho thấy rằng ông ta tin rằng các học viên người Việt khó có thể chống lại. Dường như ông ta cho rằng những người trẻ Việt Nam không nắm rõ luật pháp Đức, muốn tránh rắc rối và chịu áp lực không được phép thất bại. "Khi tôi mới đến," Xuân kể, "những học viên khác đã kể cho tôi nghe về những trải nghiệm tương tự. Tuy nhiên, họ không dám nói chuyện với chủ về vấn đề này. Họ chỉ chấp nhận điều đó."

Xuân không muốn chấp nhận việc bị bóc lột. Dũng cảm, anh đã biểu tình một mình với một tấm biển phản đối do chính anh viết trước nơi làm việc của mình, cho đến khi cảnh sát chú ý đến. Sau đó, cảnh sát đã tiến hành hỏi chủ lao động. Vào buổi tối, người đã giới thiệu Xuân vào vị trí học nghề này đã liên hệ và đe dọa rằng chủ lao động sẽ kiện anh ra tòa. Sự việc này đã xảy ra cách đây hai tuần. Xuân không biết cảnh sát sẽ tiếp tục xử lý như thế nào. Hiện tại, anh đang cần tìm gấp một nơi học nghề mới để có thể tiếp tục ở lại Đức.

Người môi giới đáng ngờ đã cung cấp các hợp đồng học nghề không hợp lệ

Học viên ngành nhà hàng Xuân cũng đã liên hệ với Phòng Công nghiệp và Thương mại (IHK) tại Berlin. Từ đó, anh nhận được thông báo rằng hợp đồng học nghề của anh không hợp lệ. Hợp đồng này đã được ký kết bất hợp pháp bởi người được ghi là người hướng dẫn trong hợp đồng. Theo lời kể của Xuân, IHK không đưa ra giải thích chi tiết nào thêm.

Theo Xuân, anh còn phát hiện thêm một điều gây sốc: Người được ghi là người hướng dẫn trong hợp đồng chính là người đã môi giới vị trí này cho anh. Tuy nhiên, người này thậm chí không phải là nhân viên của doanh nghiệp và do đó không thể đào tạo anh. Xuân đã trả cho người môi giới này một khoản phí 6.000 euro. Người này cung cấp dịch vụ của mình thông qua Facebook, và các trường dạy tiếng Việt, các công ty môi giới và cá nhân tại Việt Nam có thể dễ dàng mua các vị trí học nghề từ anh ta. "Người môi giới của tôi có mối quan hệ chặt chẽ với một số doanh nghiệp Việt Nam tại Berlin và đưa các học viên từ Việt Nam vào các nhà hàng, đổi lại, các nhà hàng nhận được nhân công giá rẻ," Xuân, 21 tuổi, giải thích. Đối với Xuân, việc các học viên bị bóc lột dường như là một phần của thỏa thuận.

Trong một nhóm trên Facebook, Xuân còn biết rằng hai học viên khác của doanh nghiệp này đã nhận được thông báo từ IHK rằng hợp đồng học nghề của họ không hợp lệ. Cả hai hiện vẫn đang ở Việt Nam, và kế hoạch học nghề của họ tạm thời thất bại. Chỉ khi nào họ tìm được một doanh nghiệp học nghề khác, họ mới có thể xin visa mới để đến Đức.

IHK Berlin, khi được MDR yêu cầu bình luận, đã từ chối đưa ra ý kiến về trường hợp cụ thể này, với lý do không thể cung cấp thông tin về các vấn đề cụ thể của các thành viên của mình. Stefan Mathews, Trưởng phòng Tư vấn Đào tạo của IHK Berlin, đã viết cho ban biên tập Kinh tế và Tư vấn rằng: "Một trong những nhiệm vụ chính của chúng tôi là giám sát việc đào tạo theo các quy định của Luật Đào tạo nghề. Nếu vì bất kỳ lý do nào mà các mối quan hệ học nghề bị gián đoạn, chúng tôi cố gắng, nếu cần thiết, giúp đỡ các học viên tìm nơi học nghề khác."

Nghiên cứu mới tiết lộ những vấn đề của học viên Việt Nam tại Đức

Khi Bộ trưởng Lao động Liên bang Đức, ông Hubertus Heil, ký một thỏa thuận hợp tác tại Hà Nội vào đầu năm nay để tuyển dụng lao động có tay nghề từ Việt Nam, ông tuyên bố rằng mục tiêu là "loại bỏ các rào cản hành chính và đảm bảo rằng những người đến Đức sẽ được đối xử công bằng".

Tuy nhiên, một nghiên cứu mới đây của Đại học Tự do Berlin cho thấy điều này thường không được thực hiện. Nghiên cứu đã xem xét các quan điểm của lao động và học viên nhập cư từ Việt Nam. Các nhà khoa học đã thu thập dữ liệu định tính từ các cuộc trò chuyện tại Đức và Việt Nam, đồng thời ghi lại các câu chuyện cá nhân.

Theo kết quả nghiên cứu, việc di cư lao động từ Việt Nam thường diễn ra trong điều kiện kinh tế khó khăn. Các học viên từ Việt Nam thường trở thành nạn nhân của sự bóc lột, dẫn đến nguy cơ thất bại trong quá trình hội nhập của họ.

Học viên phải vay nợ để được học nghề tại Đức

Những người trẻ Việt Nam đến từ các gia đình có điều kiện kinh tế yếu kém hy vọng rằng việc học nghề và làm việc tại Đức sẽ mang lại cơ hội cho một cuộc sống tốt đẹp hơn. Nhiều công ty môi giới tại Việt Nam, có mối quan hệ cần thiết với nước ngoài, cung cấp dịch vụ hỗ trợ cho mục tiêu này. Những mạng lưới này chủ yếu hoạt động nhờ sự hợp tác với người Việt sống tại các nước đích đến, những người hiểu rõ nhu cầu của các nhà tuyển dụng địa phương. Các công ty môi giới tại Việt Nam cũng tiếp xúc trực tiếp với các công ty tuyển dụng nhân sự tại Đức.

Giới trẻ Việt Nam sẵn sàng trả rất nhiều tiền cho các công ty môi giới để tìm được một chỗ học nghề hoặc một công việc tại các viện dưỡng lão, bệnh viện hoặc nhà hàng ở Đức. Dịch vụ này bao gồm tổ chức các khóa học ngôn ngữ, hỗ trợ xin visa, nộp hồ sơ và hỗ trợ sau khi đến nước đích. Tuy nhiên, các dịch vụ này tiêu tốn một khoản tiền rất lớn. Theo kết quả nghiên cứu của Đại học Tự do Berlin, chi phí cho các khóa học ngôn ngữ và chỗ học nghề dao động từ 12.000 đến 20.000 euro, một khoản tiền khổng lồ đối với người Việt Nam, với mức thu nhập trung bình chỉ khoảng 230 euro mỗi tháng. Nhiều học viên và gia đình của họ phải vay nợ rất nhiều để có thể trả các khoản phí này. Khi cuối cùng đến Đức, những người mới đến phải chịu áp lực rất lớn vì gánh nặng tài chính.

Khi việc học nghề thất bại, nhiều người chỉ còn con đường làm việc chui

Theo cổng thông tin thống kê Statista, năm 2023, mức lương học nghề trung bình hàng tháng trên tất cả các ngành nghề tại Đức là 1066 euro. Việc trang trải chi phí sinh hoạt và trả một khoản nợ lớn là một gánh nặng nặng nề đối với các học viên Việt Nam.

"Tiền lương học nghề không đủ để trả nợ, vì vậy hầu hết các học viên phải làm thêm, điều này dẫn đến sự quá tải nghiêm trọng, ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng học tập của họ", giáo sư cao cấp tại Viện Nhân học Xã hội và Văn hóa của Đại học Tự do Berlin, và là một trong những người đứng đầu dự án nghiên cứu "Làn sóng di cư mới từ Việt Nam" giải thích. Hầu hết học viên không có đủ sức khỏe và thời gian để tham gia các khóa học tiếng Đức buổi tối. Nhiều người rơi vào một vòng luẩn quẩn của sự quá tải, không theo kịp các bài học chuyên ngành do thiếu kỹ năng ngôn ngữ và sau đó phải bỏ học.

Khi không còn hợp đồng học nghề, giấy phép cư trú của họ cũng bị hủy bỏ. Việc trở về Việt Nam với món nợ lớn và mất mặt là điều không thể đối với nhiều người. "Nhiều người chỉ còn lại công việc chui trong các môi trường lao động bóc lột,chẳng hạn như trong các tiệm làm móng, ngành công nghiệp tình dục hoặc làm công nhân xây dựng". Nhiều phụ nữ còn cố gắng xin giấy phép cư trú hợp pháp bằng cách thực hiện "hôn nhân giả" với cha của đứa trẻ mới sinh, một thực tế tiềm ẩn nhiều rủi ro và tốn kém.

Điều mà nhà khoa học này nhấn mạnh là phần lớn các học viên trẻ đến Đức theo con đường hợp pháp và mong muốn sống một cuộc sống hợp pháp. Tuy nhiên, nhiều người đã không đạt được điều đó do những yếu tố đã đề cập.

Nhân viên hỗ trợ của công ty môi giới lừa gạt học viên

Khi các học viên Việt Nam tại Đức cần hỗ trợ, một nhân viên của công ty môi giới tại địa phương sẽ được giao nhiệm vụ giúp đỡ,ví dụ như giải quyết các thủ tục hành chính hoặc tìm chỗ ở.

Tuy nhiên, nghiên cứu "Làn sóng di cư mới từ Việt Nam" của Đại học Tự do Berlin cho thấy rằng những người hỗ trợ này, dù có biết hay không biết của công ty môi giới, thường kiếm lợi từ học viên của mình và thậm chí có thể lừa gạt họ.

Các nhà nghiên cứu đã ghi nhận trường hợp của một nữ học viên 20 tuổi trong ngành chăm sóc người cao tuổi, người đã trả 12.000 euro phí cho công ty môi giới: Sau khi đến Berlin, cô phải trả 400 euro mỗi tháng cho một phòng trọ không có nội thất rộng 15 mét vuông mà cô phải chia sẻ với một người khác. Chẳng bao lâu sau, cô bị chủ nhà đuổi ra khỏi căn hộ vì người hỗ trợ của cô không trả tiền thuê trước. Cô gái trẻ rơi vào cảnh không có chỗ ở. Việc tìm kiếm một chỗ ở mới trên thị trường nhà ở cạnh tranh ở Berlin rất khó khăn và mất nhiều thời gian. Vì không có giấy tờ đăng ký chỗ ở, cô không thể mở tài khoản ngân hàng và do đó không nhận được lương học nghề. Nhân viên của công ty môi giới, người có trách nhiệm với cô, đã biến mất không dấu vết.

Những tình huống sống bấp bênh như vậy thường dẫn đến việc học viên phải bỏ học. Theo giáo sư Birgitt Röttger-Rössler, người đứng đầu dự án nghiên cứu: "Những người này có thể dễ dàng rơi vào tình trạng sống bất hợp pháp, vì giấy phép cư trú của họ phụ thuộc vào việc học nghề, và việc trở về quê nhà với khoản nợ lớn là điều không thể đối với họ. Thay vì hòa nhập thành công, họ lại phải sống trong bóng tối của xã hội Đức."

Theo nghiên cứu, các công ty môi giới thường chọn những người làm hỗ trợ viên đã từng được chính họ môi giới để làm việc hoặc học nghề trước đó. Do những người này đã tự mang nợ lớn khi đến Đức, họ buộc phải trả nợ bằng mọi cách. Điều này bao gồm cả việc thu thêm phí từ dịch vụ của họ.

Các công ty môi giới không uy tín dụ dỗ nhà tuyển dụng bằng mức giá rẻ

Việc môi giới lao động Việt Nam ra nước ngoài có thể là một lĩnh vực kinh doanh mang lại lợi nhuận cao. Trong cuộc cạnh tranh giữa các công ty môi giới, nhiều nhà cung cấp cố gắng thu hút nhà tuyển dụng bằng mức phí rất thấp. "Các công ty môi giới thu lợi rất nhiều từ điều này và đó là một trong những 'mánh khóe kinh doanh' để có thể cung cấp lao động hoặc học viên với mức giá 'rẻ' cho các công ty Đức".

Jens Günther là giám đốc một công ty ở Dresden, chuyên tìm kiếm các chuyên gia Việt Nam cho các doanh nghiệp Đức và cũng hợp tác với các công ty khác ở Việt Nam. Đối với gói dịch vụ mà ông cung cấp, nhà tuyển dụng phải trả 9.000 euro khi môi giới một chuyên gia đã được đào tạo hoặc từ 3.500 đến 4.500 euro khi môi giới một học viên. Doanh nhân này xác nhận rằng có những công ty môi giới ở Việt Nam hoặc Đức làm việc với mức giá chênh lệch gây bất lợi cho các chuyên gia và học viên từ Việt Nam: "Từ kinh nghiệm của chúng tôi, chúng tôi biết rằng một số công ty môi giới môi giới học viên hoặc chuyên gia chỉ với 2.000 - 3.000 euro cho các nhà tuyển dụng Đức. Đổi lại, các học viên tương lai và gia đình họ bị chèn ép với các khoản phí môi giới cao và bị khuyến khích vay nợ lớn, để các công ty môi giới kiếm được nhiều tiền hơn từ họ."

Việc yêu cầu các gia đình của những chuyên gia hoặc học viên Việt Nam trả các khoản phí môi giới cao để có thể cung cấp mức phí thấp cho các nhà tuyển dụng ở Đức có thể được một số người xem là hợp lý, nhưng theo Günther, chúng tôi chỉ coi đó là buôn người. Điều này không nên là điều mà các nhà tuyển dụng Đức thờ ơ. Công ty của ông tính phí cao hơn cho nhà tuyển dụng, nhưng nhờ đó có thể đảm bảo rằng không ai có thể thu lợi bất chính từ các học viên.

"Các thỏa thuận song phương hoặc tuyên bố ý định được đưa ra giữa Đức và Việt Nam về việc tuyển dụng chuyên gia quy định rằng các chuyên gia tiềm năng hoặc học viên không phải trả bất kỳ khoản phí nào". Tuy nhiên, Đức không thể giám sát và cũng không thể trừng phạt các công ty môi giới ở Việt Nam. Chỉ có một số ít công ty môi giới ở Việt Nam thực sự được kiểm soát bởi nhà nước. Hơn nữa, không thể loại trừ khả năng rằng các công ty môi giới Đức cũng không luôn hoạt động một cách uy tín.

Chuyên gia kêu gọi nâng cao nhận thức cho các công ty đào tạo

Các công ty đào tạo ở Đức, nơi có các học viên Việt Nam, thường không biết về hành vi mờ ám của các công ty môi giới hoặc gánh nặng nợ nần mà những người trẻ Việt Nam phải đối mặt khi đến Đức. Chính các học viên cũng không chia sẻ gì vì họ cảm thấy phụ thuộc vào các công ty môi giới và lo sợ về quyền lực của họ.

Con đường thoát khỏi tình trạng này chỉ có thể thông qua việc kiểm soát các công ty không uy tín và tăng cường giám sát từ nhà nước. Bên cạnh đó, cần có nhiều chương trình tuyên truyền hơn nữa tại Việt Nam hoặc trên các phương tiện truyền thông xã hội tiếng Việt về các lựa chọn thay thế cho các công ty môi giới đắt đỏ và không đáng tin cậy. Những người bị ảnh hưởng cần được tạo điều kiện để chia sẻ những trải nghiệm tiêu cực của họ. "Tuy nhiên", chúng tôi có cảm giác rằng nhiều người không nhận thức được rằng họ thực sự đang bị bóc lột.

Số lượng học viên Việt Nam tại miền Trung Đức tăng lên

Số lượng học viên mang quốc tịch Việt Nam đang làm việc tại Đức với hợp đồng lao động có bảo hiểm xã hội ngày càng tăng trong những năm qua. Theo thông tin từ Cơ quan Lao động, vào năm 2015, cả nước Đức chỉ có khoảng 1.300 học viên Việt Nam, nhưng đến cuối năm 2023 con số này đã vượt qua 12.000. Tại Sachsen, vào năm 2023 có khoảng 1.350 học viên từ Việt Nam đang theo học, gấp năm lần so với năm 2015. Trong cùng khoảng thời gian này, số lượng học viên tại Sachsen-Anhalt đã tăng từ 46 lên 625, và tại Thuringen từ 130 lên 969.

Trưởng dự án của nghiên cứu "Cuộc di cư mới từ Việt Nam", cho rằng những vấn đề được mô tả trong báo cáo của bà cũng có liên quan đến miền Trung Đức. "Các công ty môi giới Việt Nam môi giới học viên đến khắp mọi nơi, bao gồm cả các thị trấn nhỏ, và cơ chế hoạt động là như nhau ở mọi nơi. Dù có thể việc thuê nhà tại các thị trấn nhỏ sẽ dễ dàng hơn cho họ do giá thuê thấp hơn".

tin-tuc.de tổng hợp (Theo báo: mdr.de)